Raz, dwa, trzy

One, Two, Three

reż. Billy Wilder / USA 1961 / 115’

Retrospektywa: Billy Wilder

Bulwar Zachodzącego Słońca, Garsoniera, Podwójne ubezpieczenie, Pół żartem, pół serio, Raz, dwa, trzy, Słomiany wdowiec, Stracony weekend, Świadek oskarżenia

Indeks cyklu

Billy Wilder

Amerykański reżyser, scenarzysta, producent, twórca niegdyś błyszczący na hollywoodzkim firmamencie, dziś nieco zapomniany, autor klasycznych filmów, które w czasach swojego powstania wzbudzały liczne kontrowersje lub były uznawane za śmiałe obyczajowo, artysta niepokorny, w sposób krytyczny portretujący amerykańską rzeczywistość, wychodzący poza utarte schematy.

Urodził się 22 czerwca 1906 roku w Suchej Beskidzkiej (Austro-Węgry), gdzie jego rodzice prowadzili restaurację dworcową, zmarł 27 marca 2002 roku w Hollywood. Naprawdę miał na imię Samuel, ale matka zafascynowana postacią legendarnego Buffallo Billa nazywała go Billym.

W 1911 roku przeniósł się z rodzicami do Krakowa, następnie po rozpoczęciu I wojny światowej - do Wiednia. W Wiedniu, skąd pochodziła jego rodzina, ukończył szkołę średnią. W 1924 roku rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Wiedeńskim, jednak szybko porzucił edukację, zajmując się dziennikarstwem. Wykorzystując doświadczenie reportera w jednej z wiedeńskich gazet, po wyjeździe do Berlina pisywał reportaże o tematyce kryminalnej do "Berliner Nachtausgabe", w 1927 roku rozpoczął pracę w jednej z największych berlińskich gazet "Tempo".

Od 1929 pisał scenariusze do niemieckich filmów, m.in. Diabelski reporter: we mgle wielkiego miasta Ernsta Laemmle, Ludzie w niedzielę Roberta Siodmaka, Emil i detektywi Gerharda Lamprechta. W 1933 roku po dojściu do władzy Adolfa Hitlera z powodu żydowskiego pochodzenia został zmuszony do wyjazdu, najpierw zamieszkał w Paryżu, gdzie nakręcił swój reżyserski debiut Złe nasienie, potem wyemigrował do Stanów Zjednoczonych. Dzięki kontaktom, m.in. przyjaźni z aktorem Peterem Lorre, szybko wszedł do amerykańskiej branży filmowej. W 1938 rozpoczął współpracę z Charlesem Brackettem, razem napisali scenariusz do Ósmej żony Sinobrodego Ernsta Lubitscha. Dwa lata później za scenariusz Ninoczki (1939) tego samego reżysera otrzymali nominację do Oscara.

W 1944 roku Wilder-reżyser odniósł pierwszy wielki sukces, adaptacja powieści Jamesa M. Caina Podwójne ubezpieczenie, do której pisze też scenariusz wspólnie z Raymondem Chandlerem, staje się sztandarowym dziełem "kina czarnego". Potem przyszły kolejne wraz z kolejnymi, niezapomnianymi filmami.

Wilder był najczęściej nagradzanym reżyserem Hollywood - otrzymał sześć Oscarów, a dwadzieścia razy był nominowany do tej nagrody. Wiele jego filmów doczekało się adaptacji scenicznych. Kochał zawodowy sport, pasjonowały go szachy i brydż. Uwielbiał muzykę klasyczną, dobre jedzenie, alkohol i papierosy, ale największą jego miłością było kolekcjonowanie dzieł sztuki. Panicznie bał się latania samolotami. W 2000 roku ogłosił oficjalnie, że jego kariera filmowa dobiegła końca.

Filmography:

1934 Złe nasienie / Mauvaise graine / Bad Seed

1942 Major i mała / The Major and the Minor

1943 Pięć grobów na drodze do Kairu /

Five Graves to Cairo

1944 Podwójne ubezpieczenie / Double Indemnity

1945 Młyny śmierci / Die Todesmühlen / Death Mills (dok., kr. m. / doc., short)

1945 Stracony weekend / The Lost Weekend

1948 Cesarski walc / The Emperor Waltz

1948 Romans zagraniczny / A Foreign Affair

1950 Bulwar Zachodzącego Słońca / Sunset Blvd.

1951 As w potrzasku / Ace in the Hole

1953 Stalag 17

1954 Sabrina

1955 Słomiany wdowiec / The Seven Year Itch

1957 Lot przez Atlantyk / The Spirit of St. Louis

1957 Miłość po południu / Love in the Afternoon

1957 Świadek oskarżenia / Witness for the Prosecution

1959 Pół żartem, pół serio / Some Like It Hot

1960 Garsoniera / The Apartment

1961 Raz, dwa, trzy / One, Two, Three

1963 Słodka Irma / Irma la Douce

1964 Pocałuj mnie, głuptasie / Kiss Me, Stupid

1966 Szczęście Harry'ego / The Fortune Cookie

1970 Prywatne życie Sherlocka Holmesa / The Private Life of Sherlock Holmes

1972 Avanti!

1974 Strona tytułowa / The Front Page

1978 Fedora

1981 Najlepszy kumpel / Buddy Buddy